Ana sayfa Klinik Bilimler Cerrahi Yanık ve Donma

Yanık ve Donma

643
0

Yanık (Combustio)

Yakıcı maddelerin etkimesiyle organizma ve dokularda metabolik değişikliklerle birlikte oluşan lezyonlara denir.

 

Nedenleri

  1. Termik yanıklar: Ateş, sıcak sular, yarı sıvı ve yarı katı metaller ve elektrik ile oluşur.
  2. Şimik nedenler: Kuvvetli asit ve alkalilere temas etmekte oluşur.

NOT: Yanık nedeni sıvı kaybıdır.

 

Yanıklar dokulardaki yıkımlanma şiddetine göre değişik klinik görünümler gösterir.

  1. Birinci derece yanık:
  • Deride hiperemi ve eritem oluşur.
  • Kısa süreli temasta görülür.
  • Sistemik etki gösterülmez.
  • En basit yanık şeklidir.
  • Epidermis az etkilenir, dermis hiç etkilenmez.
  1. İkinci derece yanık:
  • Etkisi birinci derece yanığa göre biraz daha güçlüdür.
  • Kaynar su ile yanma sonucu oluşur.
  • Epidermiste lokal ödem oluşur.
  • Epidermis etkilenir ama dermiste herhangi bir etkilenme söz konusu değildir.
  • Epidermis ile dermis arasında sıvı toplanır. (Vezikül şekillenir)
  1. Üçüncü derece yanık:
  • Kıl kökleri etkilenmiştir.
  • Epidermis ve dermis etkilenmiştir ve canlılığını kaybetmiştir.
  • Yanıklar kaslara kadar varabilir.
  • Sistemik etkiler görülür.
  • Sirkülasyon, doku beslenmesi bozulmuştur.
  1. Dördüncü derece yanık (Karbonizasyon)
  • Sistemik etki görülmez, doku tamamen ölmüştür.

 

Yanık; temas süresi ve etkilendiği bölgenin direncine göre seyir gösterir. Dokularda yıkımlanma meydana gelir.

 

Etkilenen alana göre yanıkların sınıflandırılması

  1. Ufak yanıklar
  • Birinci derece yanıklar bu grupta yer alır.
  • İkinci derece yanıklarda vücudun %10’u yanmış ise bu grupta
  • Üçüncü derece yanıklarda vücudun %2’si yanmış ise bu grupta yer alır.
  • Yaşamsal tehlike yoktur.
  • Sistemik bozukluk meydana gelmemiştir.
  1. Orta şiddetteki yanıklar
  • İkinci derece yanıklarda eğer yanık vücudun %10-30 oluşturuyorsa bu grupta yer alır.
  • Üçüncü derece yanıklarda yanık vücudun %2-10 arası oluşturuyorsa bu grupta yer alır.
  • Sistemik etkiler oluşmaya başlamıştır.
  • Vücut etkilenmiş ve tehlikelidir.

 

DOKUZLAR (9’LAR) FORMÜLÜ

  • Baş ve boyun bölgesi –> %9
  • Ön extremitelerin her biri –> %9
  • Arka extremitelerin her biri –> %18
  • Sırt, bel, kalça tamamı –> %18
  • Karın ve göğüs tamamı –> %18
  • Perineal bölge –> %1

 

Etkilenen alan buharlaşma yolu ile 1 litre sıvı, 580 kalori kaybeder. Yanıklarda diğer bir ölüm sebebi enfeksiyonlardır.

 

SAĞALTIM

  1. İlk yardım
  2. Acil yardım
  3. Bakım

 

İLK YARDIM KRİTERLERİ

  1. Hayvan zaptı rap altına alınmalıdır. Hayvan sakinleştirilmeli ve etken uzaklaştırılmalıdır.
  2. Etkiyi en aza indirmek için anında soğuk su veya buz uygulanmalıdır.
  3. Kimyasal yanıkta etkili madde asit ise sodyum karbonat, potasyum karbonat veya sabunla yıkanmalıdır. Bunlar yoksa su ile yıkanmalıdır.
  4. Etkili madde alkali ise limonlu su, sirkeli su ile yıkanır. Bunlar yok ise suyla yıkanır. Böyle durumlarda hızlı davranılmalıdır.
  5. Lezyon yanık derecesine bakarak anlaşılmaz. Kıllar çekilerek kontrol edilir. Kıllar kopmazsa birinci derece yanık, koparsa 2. veya 3. derece yanıktır.

 

ACİL YARDIM

  1. Solunum düzeltilir.
  2. Gerekirse sedasyon yapılır.Ama durum kötü ise uygulanmaz.
  3. Skatrizasyon için pomadlar uygulanır.
  4. Silverdin kullanılır.
  5. Şok varsa tedavi edilmelidir. (Genellikle hipovolemik şok)

 

YANIKTA SIVI SAĞALTIMI

  1. Yanık alanın genişliği, beden ağırlığı, yangının derinliği, vücudun % kaçı yanık olduğu hesaplanır.
    CANLI AĞIRLIK X YANMIŞ ALANIN %’Sİ X 4 (%50 serum fizyolojik, %50 dextroz) verilecek sıvının ml bazındaki değeridir. Total miktar ilk gün verilir.
  2. İkinci gün ise şöyle hesaplanır: CANLI AĞIRLIK X YANMIŞ ALANIN %’Sİ X 2 (%75 kristaloid, %25 kolloid)
  3. Üçüncü günden itibaren ağızdan besleme yapılır. (%50 kristaloid %50 kolloid)
  4. Kristaloid –> Hücre içi, hücreler arasına ve damar içine hızla karışır. İlk müdahalelerde kullanılır.
  5. Kolloid –> Hücre içi ve hücreler arasına etki göstermez. İntravasküler volümü arttırır.
  6. Yanığın en korkulan yanı enfeksiyonlardır. Derinin koruyucu tabakası zarar gördüğü için enfeksiyonlara açıktır.
  7. Lokal antibiyotikler uygulanabilir.
  8. Hava ile tema önemlidir. Oksijen gereklidir. Ama hayvanlarda yaralar kapatılır. Pansumana alınır. Bu da havalanmayı kısıtlar. Geç iyileşir fakat enfeksiyon olmaz. Pansuman en geç gün aşırı değiştirilir.
    (Teramisin, furamisin –> Skatrizasyonda kullanılan pomadlar)

 

Donma (Congelation)

Donma dokular üzerine şiddetli ve sürekli soğuğun etkimesiyle oluşur. Donmada çoğunlukla extremitelerin distal bölgeleri, kulaklar, kuyruk ucu, burun, penis gibi organların uç kısımlarında rastlanır.

Donmada damarlar daralır, iskemik, gangren nekroz şekillenir. İnflamasyon şekillenir. 1 derece donmalarda deride eritem ve kızarıklık oluşur. İkinci derece donmalarda ise epidermis yıkılır ve veziküller şekillenir.  3. derece donmalarda ise gangren şekillenir.

 

LOKAL SEMPTOMLAR

  1. Lezyon başlangıçta ağrısızdır.
  2. Donmanın etkisi kalktığında yangının semptomları şekillenir.
  3. Donmada vücut bir anda ısıtılmaz. Yavaş yavaş ısıtılır.
  4. Genel durum ise değilse glikokortikoid tedavisi uygulanır. Bu akciğer ve beyin ödemi için verilir. Gangren olan bölge uzaklaştırılır.

 

BİR CEVAP BIRAK