Abomasum geviş getirenlerde dördüncü veya asıl mide olup reticulumun caudalinde karın boşluğunun ventral duvarında yer alır. Abomasumun çeşitli sebeplerden dolayı abdomende yer değiştirmesine deplesman denir.
- Abomasumun Sola Deplesmanı (Dislocatio Abomasi Sinistra)
- Abomasumun sol karın duvarı ile rumen arasında yer değiştirmesidi
- Abomasumun Öne deplesmanı
- Abomasumun tamamının ya da büyük bir bölümünün retikulum ile diyafram arasına, gaz ile çok fazla bir genişleme yapmaksızın, yer değiştirmesidi
- Abomasumun Sağa Deplesmanı
- Abomasumun ince bağırsaklar/karaciğer ile sağ karın duvarı ya da mezenterium ile sağ karın duvarı arasına, hatta ciddi olgularda pelvik bölgeye kadar uzanabilen yer değiştirmeleridi
- Abomasal volvulus – torsiyon
- Abomasumun değişik derecelerde saat yelkovanı ya da tersi yönünde kendi ekseni etrafında dönmesi ile oluşan, tıkanıklıkla kendini belli eden, şiddetli abdominal ağrı ile seyrederek ölüme yol açan bir hastalıktır.
Etiyoloji
- Epidemiyolojik Nedenler
a. Irk
b. Yaş –> En riskli dönem ilk laktasyondadır.
c. Verim –> Yüksek süt verimine sahip hayvanlarda çok daha fazla gözlenir.
d. Yemin kalitesi ve metabolizma –> Kaba yemin kalitesi ve miktarı önemlidir.
e. Hipokalsemi, metabolik alkaloz ve negatif enerji dengesi abomasum deplesmanı ile bağdaştırılan 3 metabolik hastalıktır.
f. Abomasum Deplesmanına Eşlik Eden Hastalıklar
i. Metritis
ii. Mastitis
iii. Ketozis
iv. Retensio sekundinarium
g. Abomasum Bağlarının Zayıflığı
v. Yağlı karaciğer sendromu
vi. Hipokalsemi
vii. Topallık
h. Mevsime bağlı kaba yem miktarının azalması –> Kış mevsiminde kullanılan kaba yemin kalitesinin düşmemesi gerekir.
2. Etiyolojik Nedenler
a. Yem tüketimi
i. Düşük düzeyde kuru madde ile beslenme tehlikeli
ii. Aynı zamanda yüksek oranda konsantre yem ile besleme de tehlikeli
b. Negatif Enerji Balansı
i. Doğumdan sonra ortaya çıkan enerji açığının diyetle kapatılmadığı olgular tehlikelidir.
c. Kalsiyum
i. Kandaki kalsiyum seviyesinin uzun hastalar boyunca 2 mmol/L oranından düşük olması tehlikeli
3. Mekanik Nedenler
a. Doğum
i. Uterusun rumen altına girmesi, rumende boşalan yere abomasumun yerleşmesi, doğumdan sonra uterusun küçülmesi ve rumenin eski yerine gelmesi, abomasumun daha önce girdiği yerde mahsur kalması
b. Abomasumun hacmi
i. Abomasumdaki atoni sonucu organın içinde biriken gaz ve sıvı kitlesi artarak organın gerginleşmesine ve hacminin artmasına neden olur.
c. Ruminal dolgunluk
i. Sekonder hastalıklara bağlı olarak rumen dolgunluğunun azalması deplasmana predispozisyon oluşturmaktadır.
Patogenezisi
1. Organ içerisinde aşırı miktarda gazlı sıvı birikmesi
2. Buna bağlı olarak meydana gelen abomasal dilatasyon önem arz etmektedir.
Klinik Bulgular
1. Anoreksi, kilo kaybı, süt veriminde hızlı düşüş, ruminal hipofonksiyon, dışkılamanın durması ya da azalması yanında sağ ya da sol açlık çukurluğunda izlenen asimetri subjektif olarak gözlenen semptomlardır.
Sola Deplesmanda;
1. Pink sesi 11-13. İntercostal aralıklardan duyulur.
Sağa deplesmanda;
1. Gaita at dışkısı kıvamındadır.
2. Gaita rengi koyulaşmıştır (siyaha yakın)
3. Karnın sağ tarafında ventro-laterale doğru bombeleşme vardır. Bu da asimetrik görüntü oluşturur
4. Rumen hareketlerinde zayıflama veya tamamen durma
5. Pink sesi
6. Çalkantı sesi
7. Karaciğer perküsyon sahasının kaybolması
Abomasal Volvulus – Torsiyonu
1. Defakasyon tamamen durmuştur
2. Çok şiddetli sancı vardır
3. Şiddetli dehidrasyon şekillenir
4. Anoreksi ve süt veriminde azalma
5. Pink sesi 8 ve 13. Costalar arasından duyulur.
6. Çalkantı sesi
7. Abomasum üzeri omentum ile kaplıysa 180o sola torsiyondur.
8. Pyloris bölgesi hayvanın sağında ise 360o sola torsiyon eğer solunda ise 360o sağa torsiyon vardır.
9. Karaciğer perküsyon sahasının kaybolması
10. Nabız:120-160’ a kadar çıkabilir
Tedavi
1. Döndürme ve yuvarlama tekniği
a. Bu teknikte, öncelikle sığır sağ lateral pozisyonda yatırılmaktadır.
b. Ön ve arka ayaklar ayrı ayrı bağlanmaktadır. Daha sonra, 2-3 dakika süreyle 90° açı olacak şekilde önce sağdan sola pozisyonda olacak şekilde bir yandan öbür yana doğru döndürülmektedir.
c. Bu döndürme esnasında abomasum yerine gelene kadar, abdomene masajlar yapılmaktadır.
d. Son olarak, sol lateral pozisyonda yatar pozisyona getirilerek, sığırın sternal pozisyonda yatması sağlanmakta ve ayağa kaldırılmaktadır
2. Kapalı dikiş tekniği
a. Hayvan sırtüstü yatırıldıktan sonra, ksifoid bölgeden umblical bölgeye kadar median hat ile sağ vena subkutenea abdominalis arası tıraş edilir.
b. Döndürme ve yuvarlama tekniği uygulandıktan sonra, pink sesinin yeri belirlenir.
c. Traş edilen bölgeden 10-15 cm uzunluğundaki kanül gaz dolu abomasuma batırılır.
d. Emilmeyen bir dikiş materyalinin takıldığı iğne, kanülün girildiği bölgeden geçirilerek dışarıda bulunan ip uçları düğümlenir.
e. Bu uygulama neticesinde, kanülün girildiği bölgeye abomasum tespit edilir. Daha sonra sığır sola yatırılıp, birkaç dakika sonra ayağa kalkmasına müsaade edilir.
3. Bar dikiş (Toggle pin dikiş) tekniği
a. Bu teknikte sığır önce sağ tarafına yatırılır.
b. Daha sonra sırtüstü pozisyona getirilir.
c. Ksifoid bölgeden umblical bölgeye kadar median hat ile sağ vena subkutenea abdominalis arası traş edildikten sonra, döndürme ve yuvarlama tekniğinin uygulanmasının ardından perküsyon ve oskültasyonla karekteristik pink sesi belirlenir ve dışında kanülü bulunan trokar median hat ile sağ vena subkutenea abdominalis arasındaki bölgeden yerleştirilir.
d. Trokarın çıkarılmasından sonra sırasıyla abomasal gaz çıkışı koklanarak ve içerik pH’sının belirlenmesiyle doğru organa girildiği
kontrol edilir.
e. İpli plastik toggle kanülden abomasuma yerleştirilir.
f. Kanül abomasumdan çıkarılır ve toggle pin ile abomasum tespit edilir
4. Sol paralumbar abomasopeksi
a. Laparotomi hayvan ayakta iken sol açlık çukurluğundan yapılmaktadır.
b. Sola deplase olan abomasum sol karın duvarı ile rumen arasında görülür.
c. Abomasuma; omentum majusla birleşme bölgesinden yaklaşık 5 cm uzaklıktan, birleşme bölgesine paralel olarak emilmeyen dikiş ipiyle seromusküler olarak sürekli dikiş işlemi yapılır.
d. Prosessus ksifoidea ve umblikal bölge arası ile median hat ve sağ vena subkutenea abdominalis arasında kalan bölgeden, ip uçları 5-10 cm aralıklarla abdominal duvardan içerden dışarıya doğru çıkarılır.
e. İplik uçlarının dışarıda birbirine düğümlenmesi ile operasyon tamamlanır
5. Sağ paralumbar omentopeksi (Dirksen metodu)
a. Bu teknik; abomasumun tespit işlemi dışında Ljubljana metodu ile aynı şekilde yapılmaktadır.
b. Omentum majus, pylorusun 10 cm kaudalinden sağ karın duvarı caudal ensizyon hattına 2 adet “U” dikişi veya omentum majus’a sirküler dikiş uygulamasıyla tespit edilir
6. Sol paramedian abomasopeksi
a. Sol paramedian abomasopeksi işleminde sığır, sağ tarafına 60º açı ile yatırılmaktadır.
b. Sol paramedian bölgenin tıraşının yapılmasından sonra, ksifoid bölgenin 10 cm kaudali ile median hattın 10 cm solunda kalan bölgeye lokal anestezi uygulaması yapılarak, 15 cm’lik deri ensizyonu yapılır.
c. Laparotomi sonrasında abomasuma ulaşılır.
d. Retikülo-abomasal geçiş bölgesinden 15 cm kaudalden başlamak üzere omentum majus’un abomasuma birleşme hattı, ensizyon hattının medialinde bulunan muskulus rektus abdomonis kasına dikişle tutturulur.
e. Kaslar ve derinin dikişlerle kapatılmasıyla operasyon tamamlanır
7. Sağ paramedian abomasopeksi
a. Sol paramedian abomasopeksi’nin sağ tarafta uygulanmış şeklidir.
