Laboratuvar Hayvanları Ve Laboratuvar Hayvanları Besleme

Laboratuar hayvanı genellikle ad libitum beslenirler. Hayvan enerji gereksinimlerini karşılamak üzere yem alımını kendi düzenleyecektir. Laboratuar hayvanları bazı deneysel tedaviler, ilaç etkileri ve cerrahi girişimler gibi konularda deneysel olarak kullanılır.

Genel kural olarak 100 gramlık bir hayvan için 10 ml su,  5 gram yem günlük besin ihtiyacını karşılamaktadır. Kemirgenler her zaman beslenirken büyük hayvanlarlar aralıklarla beslenmelidir. Kemirgenler için hazırlanan pelet yemle sıçan, fare ve diğer kemirgenler beslenebilir. Doğuran hayvanlar laktasyon için fazladan enerji sağlayan yağdan zengin yemle beslenmelidir. Doğurmayan hayvanların yemi az yağlı olmalı, zira fazla yağlı yemlerle besleme şişmanlığa neden olmaktadır.

1. FARE BESLEME

Omnivor hayvanlardır. 100 g CA için günlük 15 g yem ve 15 ml su tüketirler. Pelet halindeki ticari laboratuar yemleri fareler için oldukça uygundur. Tane yem, tahıl, ekmek, taze meyve ve sebzeler, yeşil yapraklar, saman, kuru ot, kurutulmuş köpek ve kedi mamaları da farelere verilebilir. Süt içinde ıslatılmış ekmek günde 3 g verilebilir. Fareler hububat tanelerini yağ, et ve şekere tercih ederler. Sert yiyecekler kemirme ihtiyacının giderilmesi ve kesici dişlerin bakımlı olmaları için tavsiye edilmektedir. Tablo-1’de laboratuar hayvanlarının günlük yem ve su ihtiyaçları gösterilmiştir.

Hızlı büyüyen genç farelerde protein ve enerji ihtiyacı çok yüksektir.  A, B ve D vitaminleri ve mineral maddeleri dışarıdan almak zorundadırlar. Yağda eriyen vitaminleri etkin şekilde depo ederler. Vitamin C’yi sentez ederler, koprofaji ile birçok B vitaminini tekrar alırlar. GF (Germ Free) fareler steril yem yediklerinden ilave B vitaminleri ve yine, SPF (Spesific Patogen Free) fareler için de ilave K vitamini verilmesi gerekmektedir.

Fare rasyonları hazırlanırken, yaşama payına ilave olarak büyüme ve üreme durumları göz önünde bulundurulmalıdır. Minimum protein düzeyi yaşama payı için %12-14, üreme için % 17-19 olmalıdır. Genel olarak %20 proteinli bir yem uygun görülmektedir. Ad libitum yemleme yapmak uygun ise de şişman hayvanlar için sınırlama getirilmelidir. Yemler kuru ve soğuk ortamlarda saklanmalı, son kullanma tarihine dikkat edilmelidir. Fare yemlerinin sterilizasyonu için, kuru ısı, buhar sterilizasyonu veya irradyasyon ile olabileceği gibi kimyasal yolla da (etilen oksit) olabilir.

2. RAT BESLEME

Keme (Rattus) (halk arasında bilinen adıya Sıçan veya Lağım faresi), Muridae
familyasının Rattus cinsini oluşturan fare türleridir. Dünyaca tanılan 56 türden insanları takip edip insanların yakınlarında sömürücü olarak yaşamaya alışmış olanları tablo-2’de belirtilmiştir.

Türkiye’de bulunan rat türleri ise; Kara sıçan (Rattus rattus rattus) ve Göçmen sıçan (Rattus rattus norvegicus)’dır.

Deneysel amaçlı kullanılan ratlar; Long Evans Rat , Sprague Dawley Rat ve Wistar Rat’tır.

Ratların günlük ticari laboratuvar yemlerinden 15-25 g’dır. Yem dengeli hazırlanmışsa ratlar ad libitum da beslenebilir. Yemin kısıtlı verilmesi ratların büyümesini biraz geciktirse de ömrünü uzattığı bildirilmektedir. Ratlar da fareler gibi çok çeşitli yemlerle beslenebilirler. Islatılmış, yumuşatılmış (özellikle sütle ıslatılmış) ekmekleri zevkle yerler. Böyle ıslatılmış ekmeklerden ratlara 5 g verilebilir. Yine arpa, yulaf, buğday gibi çeşitli hububat taneleri, ayçiçeği tohumu, ezme ve kırma şeklinde verilebileceği gibi, suda ıslatılmış ve çimlendirilmiş olarak da verilebilir. Bu yemlerden günde 10 g verilebilir.

Ratlarda su ihtiyacı genel olarak 35-50 ml’dir. Su ihtiyacı ağırlık, yaş, ortamın ısısı, yemin su içeriği ve aktiviteye göre değişir. 22 °C lik ortam ısısında yemin %20 daha fazlası kadar su tüketirken, 30 °C de, tüketilen yemin iki kat su tüketirler. Ratlara genellikle çeşme suyu verilir. Gerekirse su HCL ile asidifiye edilerek mikrobiyal ve fungal dezenfeksiyon sağlanabilir. Ratlara et de verilebilir. Sığır etinden yapılmış kıyma uygundur. 1 rata günde 5 g et verilebilir. Ayrıca ratlar havuç, marul vb. sebzeler ile elma, armut gibi meyveleri yerler. Yazın marul kışın havuç sıçanların kaba yem ihtiyacını karşılar.

3. HAMSTER BESLEME
   • Hamster Nedir?

Hamster kendi başına bir kemirgen türüdür, tavşan, sincap, fare gibi ayrı türlerin kırması asla değildir. Hamsterların yanaklarında yiyecek saklama keseleri vardır keselerine yiyecekleri doldurup yuvasına bırakmaktadır. Farelerin ise keseleri bulunmamaktadır. Hamsterların kuyrukları kısadır farelerinki gibi kırbaç gibi değildir. Fareler veba hastalığını taşırlar ama hamsterlar evcil hayvanlar arasındaki hiç mikrop taşımayan tek hayvandır. Fareler genellikle tek renkli olur ama hamsterların ayrı ayrı renkleri vardı siyah,sarı vb.. Farelerin doğuştan kuyrukları vardır ama hamsterların doğuştan kuyrukları yoktur.

• Hamster Besleme

Omnivor hayvanlar olup laboratuvar hayvanları için hazırlanmış ticari pelet yemlerden hamsterlere günlük 10 g vermek yeterlidir. Su ihtiyaçları günlük 10 ml kadardır. Su sürekli (ad libitum), temiz ve taze olmalıdır. Beslemede hububat lapaları ile birlikte proteinli (et, yumurta, peynir vb.) kırıntılar, artıklar ve yeşil gıdalar verilir. Büyüme çağındaki hamsterler için, %14-17 ham proteinli yemler tercih edilmelidir. Ergin hayvanlarda mısır, soya ve kuru yoncadan oluşan, %18 ham protein, %3.7 yağ ve %8 selüloz içeren bir rasyonla iyi bir döl verimi ve yaşama gücü performansı sağlanır.

Hamsterler yüzlerinin her iki yanında, yanaklarının altında oluşan ceplerde gıdaları biriktirirler. En iyisi ticari pelet yemlerdir. Hamsterleri fazla besleyerek yağlandırmaktan kaçınılmalıdır. Yağlanma hem infertiliteye hem de hayvanların neşesiz ve halsiz düşmelerine neden olur. Hamsterler de koprofaji alışkanlığı vardır. Bu yolla, barsak florası tarafından üretilen besinler alınarak, hamsterlerin dışardan almaları gereken esansiyel besin ihtiyacı azalmaktadır.

4. KOBAY BESLEME

• Kobay Nedir?

Kobay ya da Ginedomuzu (Cavia porcellus), tıknaz, birçok renkte ve şekilde tüyleri olan evcil kemiricidir.

• Kobay Besleme

Geniş bir sekum ve kolona sahip monogastrik herbivor hayvanlardır. Kobayların günlük kuru madde ihtiyacı 30 g (CA 1/3) Su ihtiyacı ise 80 ml dir (100 g CA için 15 ml) Kobayların beslenmesinde ticari laboratuar yemleri (pelet yemler)  kullanılabilir. Laboratuvar yemleri C vitamini ihtiyacı için yetersizdir. Bu yüzden sikorbit hastalığı denilen C vitamini eksikliğine dikkat edilmelidir. Tahılları, meyve ve sebzelerle karıştırılmış ceviz ve fındık içini çok sever. Kobaylar yem değişikliklerine toleranslıdır. Fakat ani yem değişikliğinden kaçınılmalıdır. Su kapları yemlerle kirlendiğinden günlük temiz ve taze su bulundurulmalıdır.

Kış mevsiminde kobaya günde 25 g yulaf, arpa, kepek vb. 10 g kuru ot vb., 100 g havuç, şalgam verilebilir. Bir günlük yem yavrulara 3, erginlere 2 öğünde sabah saat 8 akşam 4 gibi eşit aralıklarla verilmelidir. Yazın C vitaminince zengin olan yeşil otlardan (marul, yonca, tirfil) 150-200 g verilebilir. Tavşan yem karmaları kobaylara da verilebilir. Sonbaharda, kışa geçiş döneminde bir gün kuru ot, ertesi gün havuç, üçüncü günde yeşillik verilebilir. Kobaylar, çimlendirilmiş tane yemleri de severek yerler. Kobayların kör bağırsağında bulunan bazı yararlı bakteriler vitaminleri ve amino asitleri ve kısmende selülozu sindirirler.

5. TAVŞAN BESLEME

Kaba yemler, kök ve yumrular, tane yemler, değirmen artıkları, yağlı küspeler ve sebzeler tavşanlara verilebilir. Hayvansal yemleri sevmezler. En kolay granül veya pelet halindeki yemler ile beslemedir. Tavşanlar koprofajik (dışkı yeme) hayvanlardır. Yedikleri dışkı altlıkla kirlenmemiş, anustan yeni çıkmış ve genellikle sabahları dışkılanan dışkılardır. Dışkıda amino asitler, B vitaminleri ve K vitamini Sekum ve kolon bakterileri tarafından sentezlenir. Kabrofaji 3-4 haftalık yaştan itibaren görülür. Bu özellik germ free koloniler için bir dezavantajdır. Mideden daha önemli bir fonksiyona sahip olan  kör bağırsağın rumen benzeri bir fonksiyonu bulunur.

Yavruları 4 haftalık olunca, her biri için 20 g ilave yem,8 haftalık olunca ise bir yavruya 80 g kesif yem verilmelidir. Tavşanlarda yemden yararlanma kabiliyeti çok yüksektir;  1 kg CAA için, 2-2.3 kg yem tüketirler. Damızlık dişilere günlük 110 g, gebelere 150 g, laktasyonda 250 g ve damızlık erkeklere 130 g kesif yem verilmelidir. Kemirilerek yenen yemleri yemeyi severler, un ve toz halindeki yemleri sevmezler.  Yemler un halinde ise bunları hamur haline getirerek vermek daha uygundur. Toz halindeki yemler solunum yollarına kaçabileceğinden uygun değildir. Kesif yemler günde üç öğünde verilmelidir. Tavşanlar geceleri yem yemeyi sevdiklerinden akşam öğününü daha fazla tutmalıdır.

Tavşan karma yem rasyonlarına %70-80 tane yemler, %20-30 küspeler, ve %1-3 hayvansal yemler karıştırılabilir. Tavşanlar çok obur olduklarından, kesif yemler ile ad libitum besleme yapılmaz, sınırlı düzeyde ve kısa aralıklarla verilir. Kafeslere bol kaba yem konabilir ve kaba yemler kıyılarak verilmelidir. Tuz ihtiyacın karşılamak için kafeslere kaya tuzu konur.  Tavşan yemlerinde % 12-14 sellüloz, % 16-18 HP % 3 yağ içeren kesif yem ve bunun 4×10 mm ebadında pelet yem tarzında olması gerekir. Tavşanların su ihtiyacı vücut ağırlığının %10’u kadardır. Sıcakta ve laktasyonda su ihtiyacı artar. Su ad libitum  olarak bulunur.

TABLOLAR

KAYNAKLAR 

1. http://www.ulam.umich.edu/animalcare/germfree.htm
2. http://www.riken.go.jp/engn/r-world/research/lab/brc/resource/animal/result.html
3. http://hamster.forum.st/hamster-nedir-f4/hamster-la-fare-arasndaki-farklar-t3.htm
4. http://www.xresimleri.com/hamster-hamster-resimleri.html
5. http://tr.wikipedia.org/wiki/Keme
6. http://www.kobay.com.tr/
7. http://tr.wikipedia.org/wiki/Kobay
8. Prof. Dr. Kazım ŞAHİN http://web.firat.edu.tr/futdam/dersslaytlari/LabHayvanlarynynbeslenmesi.ppt