GDO NEDİR?
Bir canlıdaki genetik özelliklerin kopyalanarak, bu özellikleri taşımayan bir canlıya aktarılması sonucunda üretilen yeni canlıya Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO) denir.
Özellikle 1980’lerden sonra bitki biyoteknolojisi alanında önemli gelişmeler sağlandı. İlk transgenik (genetiği değiştirilmiş) ürün olan, uzun raf ömrüne sahip Flavr Savr domatesi 1996 yılında raflardaki yerini aldı. Bunu, gen aktarılmış mısır, pamuk, koza ve patates izledi.
Bu yöntemle elde edilen bitkiler ilaçlara ya da zararlılara karşı daha dirençli oluyor.Bu da kimyasal böcek ilaçlarını kullanılmasını azaltıyor.
Günümüzde mısır ve pamuğun zararlılara, soya ve kanolanın böcek ilaçlarına, papaya ve kabağın da virüslere karşı dirençli olmasında GDO teknolojisi kullanılıyor.
Genlere müdahale ederek bitkilerin;
-lezzet
-besleyicilik
-dayanıklılık gibi özelliklerini geliştirilebiliyor.
-İstenmeyen durum ve olaylara daha kolay müdahale edilebiliyor.
Genetiği değiştirilmiş organizmaların özellikle aşı ve ilaç yapımında kullanılması önem kazanıyor.Susuzluğa dayanıklı bitki geliştirme çalışmaları ise halen devam ediyor.
Karma Yem Sektörü–GDO İlişkisi
Kanatlılar için karma yem üretiminde temel enerji kaynağı mısır,temel protein kaynağı soya ve türevleridir Ruminantlar için karma yem üretiminde temel enerji kaynağı arpa ve mısır,temel protein kaynağı DDGS’dir.Sonuç:Ülkemiz karma yem sektörü mısır ve soya’ya bağımlıdır.
İthal GDO’larımız; Mısır ve Soya’dır
Dünya’da karma yem (yaklaşık 600 milyon ton) üretiminde kullanılan temel enerji kaynağı mısır, temel protein kaynağı soya’dır.Dünya nüfusu 6.8 milyardır. BM’e göre 2050 yılında 9.3 milyarı aşacaktır.Halen 1 milyar insan aç. Her 6 sn’de bir çocuk ölüyor.Nüfus artışı ile birlikte gıda açığı büyümekte, hayvansal ürünlere ve karma yeme ihtiyaç artmaktadır. Geleneksel ıslah yöntemleri ile (melezleme) verim artışı istenen düzeylere ulaşamamaktadır.Üretimin çevreye baskısı artmaktadır.Ekim alanları daralmakta, birim alandan daha yüksek verim; ancak daha ekonomik üretim zorunlu olmaktadır.Tüm bu gerekçeler yeni bitki ıslahında yeni teknolojilerin uygulamaya aktarılmasını kaçınılmaz hale getirmiştir.
GDO NEDİR? GELENEKSEL ISLAH YÖNTEMLERİNDEN FARKLI MIDIR?
Rekombinant DNA Teknolojisi:Bir organizmaya ait gen veya genlerin, aynı veya farklı türden bir organizmaya yapay veya doğal yollarla doğrudan DNA olarak aktarılmasıdır.Gen taşıyan DNA molekülü doğrudan organizmaya transfer edilir.
Geleneksel Islah Yöntemleri
– Doğal veya Yapay Mutasyonlar
-Melezleme (ırklar veya hatlar arası gen veya genlerin gamet yolu ile aktarımıdır. Bazen türler arası melezleme mümkündür. Örn:katır)
-Seleksiyon
Temel amaç; bitkileri (ve hayvanları) böceklere, zararlı otlara, parazitlere ve virüslere karşı dirençli hale getirmek.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE GDO
1980 … GDO ile ilk araştırmaların başlaması (ABD)
1982 … FDA ilk defa GDO’lu bir ilacın kullanımını onayladı
1992 … FDA üretilen GDO’ların tehlikesiz olduğunu açıkladı
1994 … Amerikan Calgene firması ile GD Domatesi (FalvSavr) piyasaya sürdü (başarısızlık firmanın 3 yıl sonra el değiştirmesine neden oldu).
1996 … pek çok bitki çeşidinde ciddi miktarda GD üretimine geçildi.
1997 … Monsanto daha da büyüdü Calgene’i satın aldı.
1998 … GDO’lar AB içinde de üretilmeye başlandı.
2004 … Türkiye’de gıda sektöründe GDO’lara rastlandı.
2008 … GDO üreten ülke sayısı 25’e, çiftçi sayısı 13.3 milyona yükseldi ve 1996’ya göre üretim 74 kat arttı, tohumların piyasa değeri 7.5 milyar doları buldu, Monsanto çok büyüdü.
2008 … Mısır ve Burkina Faso’dada GDO üretilmeye başlandı.
2009 … Ülkemizde bir gecede yönetmelik yayınlandı ve GDO’lar tartışılmaya başlandı.
ULUSLARARASI PAZARDAKİ GDO ÜRÜNLERİ
MISIR………………………..Böceklere direnç (Bt CryA geni)/Herbisit tölerans( Glyphosate)
SOYA(Round up Ready)..Herbisit tölerans (Glyphosate)
KOLZA……………………….Herbisit tölerans
PAMUK………………………. Herbisit tölerans
CHICORY (Hindiba) ……….Herbisit tölerans (EU)
KABAK………………………. Virüse direnç
PATATES………………………. Böceklere direnç/Virüse direnç
PİRİNÇ………………………. Beta-karoten (?)
BUĞDAY………………………. Herbisit tölerans(!)
DOMATES …………………….Antisense DNA (polygalacturonase)(?)
Transgenik hayvanlar ……Süt, et,yapağı ve rekombinant protein
GDO’LARIN AVANTAJLARI
– Bitkileri böceklerden kurtararak verimi ve kazancı arttırmıştır.
-Ürün görünümünün tüketici isteğine uygun hale getirilmesi, rekabet gücünün ve pazar payının artırmıştır.
-GDO kullanımı ile son 10 yılda global çiftlik gelirleri 27 milyar $ artmıştır.
-Doğal kaynakların daha efektif kullanılmasından dolayı enerji ve işgücü tasarrufu sağlattırmıştır.
-Çevresel streslerin (kirlilik) ortadan kaldırılmasına katkı sağlamıştır
. -Alternatif oluşturması ile üretimde çeşitlilik sağlatmıştır.
-Dünyanın her geçen gün artan gıda üretiminin karşılanmasına katkı sağlayacaktır.
GDO’LARIN DEZAVANTAJLARI
-Gen kaçışı ile birlikte biyo çeşitliliğin bozulması (tozlaşma 35 km çevre, Meksika’daki yerli mısırların yok olması),
-Bağışıklık oluşturmaya neden olması, yeni bakteri türlerinin ortaya çıkma riski,
-Tüketici sağlığı üzerine olumsuz etki potansiyeli,
-Çevre ekoloji üzerine olumsuz etki potansiyeli,
-Etik ve ahlaki yönden sakıncalar,
-Tohumculuk sektöründe tekelleşme ve haksız rekabet,
-Bilim insanların henüz ortak bir görüşe varamaması, karşıt görüşlerin bilimsel verilerle henüz kanıtlanamamış olması,
-İnsanların gıda ihtiyaçlarının karşılanamamasında temel sorun üretimdeki eksikliği değil paylaşımdaki dengesizliktir.,
Steven Smith (2003, Sygenta çalışanı): “Size GDO’nun dünyayı besleyeceğini söyleyenlere öyle olmadığını söyleyin; Dünyayı beslemek siyasi ve ekonomik niyet ister, sadece üretim ve dağıtım değil !”
HAYVANCILIKTA GDO UYGULAMALARI
Transgenik olarak geliştirilen sığır, koyun ve keçilerin sütlerinde yabancı proteinler ürettirilerek yeni özellikler kazandırılmıştır.
-Lactoferrin(antibakteriyel)
-PPL (Emphysemave cysticfibriosisekarşı)
-PA (Plasminogenactivator)(Kanın pıhtılaşması)
-Alpha-1-trypsin(kalıtsal emfizemekarşı)
-Anti thrombin(Kanın pıhtılaşması)
-Faktör VIII (Kanın pıhtılaşması)
-Faktör IX (Kanın pıhtılaşması)
-Anne sütü proteinlerinin inek sütü içerisinde üretimi
-Enzimlerin ve diğer her tür proteinin inek sütü içerisinde üretimi
Bu şekilde salgılanan proteinler sadece süt içerisinde ve bol miktarda üretilmekte olup saflaştırılması kolaydır.Transgenik bir sığır olan Rosie, prematüre bebekler için gerekli olan insan laktalbumini sütünde salgılayarak anne sütüne eş değer süt üretmektedir.
Ayşegül TOTAN
KAYNAKLAR
1)http://www.zootekni.org.tr/upload/File/GDO-HRKutlu2(1).pdf
2)http://www.gidaguvenligikongresi.org/files/downloads/sunumlar/SUNUMLAR – Performans/30 AGUSTOS/14.00 – 15.30/14.30-14.45 Necmettin Ceylan/gdo_yem_itanbul_2009.pdf
3)http://www.veterinertavukculuk.org/uploadimg/dosyalar/2005_ankara/willem_penning_tr.pdf
4)http://www.veterinertavukculuk.org/uploadimg/dergiler/2009_4.pdf
5)http://www.dsakimya.com.tr/upresimler/drbakondergi/subat2010.pdf
6)http://tagem.gov.tr/program degerlendirme/2009/GYAD/GYAD_2009.pdf
7)http://www.tagem.gov.tr/program degerlendirme/2010/GYAD/2010.pdf
8)http://www.sabanciuniv.edu/mdbf/biyotek08/documents/Biyotek08VanderMeer-TR-II.pdf
9)http://www.okyanusbilgiambari.com/tgm/Yonet/Y-GDO.pdf
10) http://www.okyanusbilgiambari.com/tgm/Yonet/Y-
